Methotrexaat (afgekort MTX) wordt al ruim 35 jaar gebruikt voor de behandeling van ernstige psoriasis. Bij psoriasis is de aanmaak van huidcellen sterk verhoogd. MTX remt de aanmaak van cellen en werkt ontstekingsremmend. Bij psoriasis is dit ook belangrijk omdat hierbij vaak ontstekingsprocessen voorkomen. Het is natuurlijk wel een ‘zwaarder’ middel dan een zalf of een crème. In verband met mogelijke bijwerkingen is het belangrijk dat de dosis zo laag mogelijk wordt gehouden en dat MTX alleen wordt voorgeschreven in periodes dat de psoriasis zeer ernstig is.

De arts schrijft MTX voor aan mensen met psoriasis waarbij lokale therapie, zalven en crèmes en/of lichttherapie onvoldoende werken. Verder wordt MTX gebruikt bij de behandeling van gewrichtsklachten, die door psoriasis of door een reumatische aandoening worden veroorzaakt.

U mag MTX niet gebruiken als u:  

• Zwanger bent.
• Een kinderwens heeft, dit geldt voor mannen en vrouwen.
• Bloedziekten, ernstige bloedarmoede, leverziekten, nierziekten, kwaadaardige ziekten en
• Een actieve maagzweer hebt.
• Veel alcohol gebruikt.
• Vroeger behandeld bent met arsenicumpreparaten.

In sommige gevallen kan op bovenstaande regels een uitzondering gemaakt worden, maar alleen onder intensieve controle en begeleiding van een dermatoloog.

MTX bestaat in de vorm van tabletten en injecties net onder de huid. Meestal kiest de arts voor een behandeling met tabletten. Uw arts spreekt met u af hoe u de tabletten moet innemen. Dit kan zijn:

• Eén keer per week een éénmalige dosis. U neemt alle tabletten in één keer in.
• Eén keer per week foliumzuur. Uw arts zal met u het tijdstip hiervan met u bespreken.

De tabletten kunt u het beste tijdens de maaltijden innemen, maar niet met melk. De wekelijkse dosering verschilt per patiënt. Uw arts past de dosis die u in moet nemen regelmatig aan, afhankelijk van de toestand van uw huid en het optreden van eventuele bijwerkingen.

Let op! Verander nooit zelf de dosering die uw arts heeft voorgeschreven.

Bij 70 tot 90% van de patiënten wordt een uitstekend resultaat bereikt als alleen MTX wordt gebruikt. Bij een combinatie met lokale behandelingen zijn de resultaten nog beter. Om te kunnen beoordelen of MTX bij u goed werkt, is minimaal 3 maanden behandeling nodig. Is er na 3 maanden geen verbetering te zien, dan werkt MTX bij u niet en stopt uw arts de behandeling.

Tijdens de behandeling met MTX kunt u last krijgen van bijwerkingen, maar niet iedereen heeft daar last van. Meestal verdwijnen deze bijwerkingen snel na het stoppen van de behandeling of als uw arts de dosering vermindert. De mogelijke bijwerkingen zijn onder te verdelen in 2 groepen.

Bijwerkingen waar u iets van kunt merken

• Misselijkheid, maag- en buikklachten, vooral tijdens de dagen dat u MTX inneemt.
• Lusteloosheid.
• Zweertjes in de mond.
• Haaruitval, meestal mild en niet blijvend.
• Pneumonitis, een zeer zeldzame vorm van longontsteking.

Bijwerkingen waar u weinig of niets van merkt

• Een daling van de hoeveelheid witte of rode bloedcellen in het bloed, waardoor bloedarmoede of een verhoogd risico op infecties kan ontstaan.
• Leverbeschadiging. 

MTX kan van invloed zijn op de vorming van zaad- en eicellen. Bij gebruik van MTX tijdens de zwangerschap bestaat de kans op miskramen en aangeboren afwijkingen. Daarom is het erg belangrijk om tijdens de behandeling met MTX voor een goede, betrouwbare anticonceptie te zorgen. Ook nadat u gestopt bent met de MTX moet u de anticonceptie nog 6 maanden gebruiken. Dit geldt voor mannen en vrouwen. Denkt u erover om zwanger te worden? Overleg dan eerst met uw arts.

Wees voorzichtig met alcohol. Alcohol verhoogt de kans op leverafwijkingen als u MTX gebruikt. Op de dagen dat u MTX inneemt, mag u absoluut geen alcohol drinken. Gebruik op de andere dagen niet meer dan één alcoholconsumptie per dag.

U mag MTX niet gebruiken samen met een groot aantal medicijnen. Met name met sommige antibiotica. Meld altijd dat u met MTX wordt behandeld als uw arts medicijnen voorschrijft. Overleg altijd met uw arts als u medicijnen wilt gebruiken die u zonder recept kunt krijgen.

Door regelmatig uw bloed te controleren kunnen we op tijd tekenen van lever beschadiging of eventuele bloedafwijkingen opsporen. Al gebruikt u al jarenlang MTX zonder bijwerkingen, deze bloedcontroles blijven nodig. Houdt u zich daarom goed aan de afspraken voor bloedcontrole.

Wanneer u vragen heeft, kunt u bellen naar de polikliniek Dermatologie, telefoonnummer: (073) 553 86 19.