Hoe werkt radioactief jodium?

De schildklier is een orgaan in de hals dat hormonen aanmaakt. Om deze hormonen te kunnen maken, moet het lichaam voldoende jodium hebben. Uw lichaam neemt jodium op via de voeding. Denk aan jodiumhoudend zout, brood, vis en melk.

Bij de behandeling wordt een radioactieve vorm van jodium gebruikt (I-131). De schildklier neemt deze radioactieve vorm op, samen met het niet-radioactieve jodium uit de voeding. De straling van het radioactieve jodium:

• vermindert de aanmaak van het schildklierhormoon;
• remt de groei van schildkliercellen;
• beschadigt een deel van de schildkliercellen.

Uw schildklier gaat daardoor trager werken. Ook kan uw schildklier na enkele maanden kleiner worden. Zo kunnen uw klachten verdwijnen.

Om een normaal werkende schildklier over te houden, proberen we meestal de schildklier niet teveel te beschadigen met de behandeling. We geven liever te weinig radioactief jodium dan teveel. Als de klachten blijven bestaan, kunnen we na een paar maanden een tweede of zelfs derde behandeling geven.

Als de schildklier toch te traag is gaan werken, moet u met schildklierhormoontabletten de behoefte aanvullen. Behalve dat u (levenslang) tabletten zal moeten innemen, geeft dit verder geen problemen. Uw specialist schrijft deze tabletten voor.

U krijgt het radioactieve jodium toegediend in de vorm van een capsule. Een deel van het jodium wordt opgenomen in de schildklier. Het deel dat niet wordt opgenomen, plast u in de eerste 2 tot 3 dagen na de behandeling uit. Ook verdwijnt een kleine hoeveelheid radioactief jodium via speeksel, zweet en ontlasting uit het lichaam.

Let op!

• U mag minimaal 3 weken voor de uptake en de behandeling geen voeding die zeewier, zeekraal en/of kelp bevat (zoals sushi) eten!
• U mag minimaal 4 uur voor aankomst op afdeling Nucleaire Geneeskunde niets meer eten!
• Tot 1 uur na het innemen van de capsule, mag u niets eten

Op de dag van de uptake en de dag van de behandeling mag u wel alles drinken. U mag gewoon naar het toilet.

Soms schrijft de nucleair geneeskundige een jodium-beperkt dieet voor. Als dit bij u zo is, bespreken we dit met u en krijgt u hierover apart informatie toegestuurd.

Medicijnen die de schildklierfunctie beïnvloeden, bijvoorbeeld Strumazol®, Carbimazol® of PTU (propylthiouracil) moet u voor de behandeling stoppen. Hoe lang van tevoren u moet stoppen en om welke medicijnen het gaat, bespreekt onze schildklierplanner met u. Heeft u vragen hierover, bel dan naar de afdeling Nucleaire Geneeskunde.

Heeft u de volgende middelen gebruikt in de afgelopen maanden of gebruikt u deze nog steeds?:

• Het medicijn Cordarone® of Amiodarone®
• Homeopathische geneesmiddelen die jodium bevatten
• Multivitaminen die jodium bevatten
• Visoliecapsules
• Hoestdrank en/of stophoest
• Betadine voor de huid

Als u dit nog niet heeft doorgegeven aan de schildklierplanner, bel dan naar de afdeling Nucleaire Geneeskunde.

We kunnen de uptake (het schildklieronderzoek) en de behandeling na 2 weken tot 6 maanden inplannen. Dit hangt af van het soort middel of medicijn dat u gebruikt of heeft gebruikt.

Röntgenonderzoek of een hartkatheterisatie waarbij u een contrastmiddel toegediend heeft gekregen, kan invloed hebben op het onderzoek. Heeft u in de afgelopen 6 maanden zo’n onderzoek ondergaan? Bel dan naar de afdeling Nucleaire Geneeskunde. Afhankelijk van het soort middel dat is gebruikt, kunnen we de uptake en de behandeling na 2 weken tot 6 maanden inplannen.

Trek op de dag van het onderzoek kleding aan die lekker zit. Het is fijn als er geen ritsen en knopen op zitten. Draag ook liever geen bretels. Een spijkerbroek is geen probleem. Laat uw sieraden thuis. Metalen in het lichaam (pacemakers, gewrichtsprothesen, enzovoort) zijn geen probleem bij dit onderzoek.

Bent u incontinent of heeft u een stoma en/of katheter? Neem dan voldoende verschoningsmateriaal mee.

Geef dit dan door aan uw arts, deze zal dit met u bespreken. De behandeling wordt sterk afgeraden als u zwanger bent en zal in bijna alle gevallen uitgesteld worden tot na de zwangerschap. Borstvoeding kunt u NIET hervatten na dit onderzoek. Heeft u nog vragen, dan kunt u deze ook stellen aan de nucleair geneeskundige.

Wanneer u voor het uptakeonderzoek komt, meldt u zich bij de gele aanmeldzuil op de afdeling Nucleaire Geneeskunde (gebouw C, verdieping 0, ontvangst 3). Volg de instructies op het scherm.

Wanneer u voor de behandeling een of enkele dagen in het ziekenhuis moet blijven, meldt u zich bij de Infobalie bovenaan de roltrap. Daarna wordt u verwacht op de verpleegafdeling (gebouw C, verdieping 5, Noord).

Met een uptake meten we de opname van jodium in uw schildklier. Daarmee kan de nucleair geneeskundige de juiste dosis radioactief jodium berekenen voor uw behandeling. De uptake gaat zo:

Wanneer u eerst een uptakeonderzoek krijgt, krijgt u op de eerste dag een capsule om in te nemen. Hiervoor blijft u 4 uur voor inname van de radioactieve capsule nuchter voor voedsel. U mag wel alles drinken en u mag ook gewoon naar het toilet. 

De arts haalt u op uit de wachtkamer en brengt u naar de spreekkamer. Hier krijgt u uitleg over het onderzoek en u krijgt de mogelijkheid om vragen te stellen. Vervolgens krijgt u een kleine capsule met een lage dosis radioactief jodium. Deze neemt u in met een slokje water. U proeft hier niets van en de radioactieve stof heeft geen bijwerkingen. Hierna blijft u nog een uur nuchter voor voedsel. U mag wel water drinken. De stof moet een aantal dagen inwerken. U kunt normaal drinken. Een uur nadat u de capsule heeft ingenomen mag u ook weer eten. Na 6 dagen komt u terug op de afdeling voor het uptakeonderzoek. Deze afspraak is al met u gemaakt. De leefregels welke verderop in deze folder staan beschreven, gelden nu nog niet.

Dag van de uptakemeting

Op deze dag hoeft u niet nuchter te zijn.

Bij terugkomst op de afdeling Nucleaire Geneeskunde, neemt de laborant u mee naar de onderzoeksruimte. U komt op een smal bed te liggen. We plaatsen een gammacamera vlak boven de hals en maken 3 minuten lang een opname van de schildklier. Aan het eind van het onderzoek kan het zijn dat de laborant of de nucleair geneeskundige in de hals voelt en een aantal punten markeert met een speciale pen. Deze pen laat geen sporen achter op de huid.

Bij vrouwen onder de 55 jaar zijn wij verplicht aan te tonen dat u niet zwanger bent op de dag van de behandeling. Daarom geeft u een half uur voor de behandeling een potje ochtendurine af bij het laboratorium KCH voor een cito zwangerschapstest. (Gebouw H, Verdieping 0, Ontvangst 2).

Let op! Het is belangrijk dat u de urine op deze afdeling afgeeft en niet bij de afdeling bloedprikken!

Daarna gaat u naar de Infobalie waar u zich aanmeldt.

Een klinische behandeling betekent dat u 1 of enkele dagen opgenomen wordt in het ziekenhuis. U verblijft op een eenpersoonskamer. 

Verpleging in isolatie

Deze kamer mag u tijdens uw opname niet verlaten en u mag de deur naar de gang niet zelf openen. De kamer heeft een eigen douche en toilet waar niemand anders gebruik van mag maken. Zo voorkomen we besmetting met het radioactieve jodium dat met de urine uw lichaam verlaat. Deze kamer is speciaal afgeschermd, zodat personeel en andere patiënten geen extra straling zullen ontvangen. Een klein deel van de straling uit de schildklier straalt namelijk ook buiten uw lichaam. Personeel en bezoek moeten in de voorruimte (de ‘sluis’) slofjes over de eigen schoenen aandoen. Bij vertrek doen zij de slofjes weer af en moeten zij hun handen wassen in de voorruimte.

Roken is op deze kamer verboden (zoals in het gehele ziekenhuis).

De behandeling

De verpleegkundige maakt u wegwijs op uw kamer. Daarna wordt u onderzocht door een arts-assistent van de Interne Geneeskunde en dient de nucleair geneeskundige u het radioactieve jodium toe. U krijgt een kleine capsule met een op maat berekende dosis radioactief jodium die u inneemt met water. U proeft hier niets van en de radioactieve stof heeft geen bijwerkingen.

De nucleair geneeskundige meet bij u hoeveel straling er in uw lichaam aanwezig is. Wanneer deze onder een bepaalde grens is gedaald, mag u weer naar huis. 

Kleding tijdens uw verblijf

Draag tijdens uw verblijf in het ziekenhuis comfortabele kleding. Deze kleding kan thuis gewoon gewassen worden. Neem ook een extra paar schoenen of pantoffels mee, die stevig aan de voet zitten en zonder gladde zool. Om vallen te voorkomen adviseren we niet op sokken te lopen. De schoenen waarop u naar het ziekenhuis bent gekomen, blijven in de voorruimte van uw kamer staan tot u weer naar huis mag.

Bezigheden tijdens uw verblijf

Op de kamer is een tablet, een televisie en een telefoon aanwezig. U mag tijdschriften, boeken, handwerk of puzzels van thuis mee nemen.

Het is de bedoeling dat u zich tijdens de opname zoveel mogelijk zelf verzorgt. De kamer wordt tijdens uw verblijf niet schoongemaakt en het bed niet opgemaakt. De verpleegkundigen zijn wel op de afdeling aanwezig, maar komen zo min mogelijk op uw kamer. Zij communiceren zoveel mogelijk met u via een intercom. U kunt ze natuurlijk altijd bereiken en vragen stellen.

Eten en drinken

De maaltijden krijgt u geserveerd en de lege bladen worden door de verpleging opgehaald. U moet voor elke maaltijd altijd een glas water drinken om besmetting van serviesgoed en bestek te beperken. De verpleegkundige voorziet u van drankjes en maaltijden en u mag ook eigen drankjes of sappen meenemen. De maaltijden kunt u zelf kiezen via het Menu Voor U op de tablet die op uw kamer ligt. De diëtist van het ziekenhuis of een verpleegkundige kan u hierbij helpen. Het is goed om de eerste dagen van de jodiumbehandeling extra te drinken om niet-gebruikte activiteit sneller uit het lichaam te laten verdwijnen. Er is een koelkast aanwezig op de kamer.

Wij raden u aan om zuurtjes mee te nemen en te gebruiken om de aanmaak van speeksel te bevorderen. Dit vermindert de kans op klachten als een droge mond of heesheid.

Voorzichtig met urine

Omdat u een groot gedeelte van het radioactief jodium uit plast, is urine een belangrijke oorzaak van een mogelijke radioactieve besmetting van de omgeving. U moet daarom extra opletten bij het plassen. U moet zittend op het toilet plassen (ook als man!). Om besmetting van onderkleding te beperken, moet u incontinentiemateriaal of ander absorberend materiaal (bijvoorbeeld inlegkruisjes of maandverband) gebruiken als u wel eens urine verliest.

Bezoek

Op de eerste dag van de behandeling mag u geen bezoek ontvangen. De volgende dagen zijn korte bezoeken wel mogelijk, maar niet van kinderen jonger dan 18 jaar of van zwangeren. Een bezoeker mag maximaal een half uur per dag bij u zijn en moet op ongeveer 2 meter afstand van u blijven. U mag geen lichamelijk contact hebben met uw bezoek. Het bezoek mag ook geen gebruik maken van de wastafel of het toilet op de patiëntenkamer.

Enkele dagen na de behandeling begint u weer met uw medicijnen voor de schildklier. De schildklierplanner spreekt dit met u af. Uw eigen arts (internist/endocrinoloog) controleert na enkele weken de werking van uw schildklier in uw bloed. Zo nodig worden uw medicijnen aangepast. De verwachting is dat het effect van de I-131 behandeling na 2 tot 4 maanden merkbaar zal zijn. Pas na een half jaar is duidelijk of de behandeling geslaagd is.

Effect van de behandeling

Het doel van de I-131 behandeling is om een schildklier niet meer te snel te laten werken. Soms gaat de schildklier na de behandeling weer normaal werken, en kunnen alle schildkliermedicijnen gestopt worden.

Soms gaat de schildklier te langzaam werken, maar dat is met aanvulling van tabletten met het schildklierhormoon goed te behandelen. (Dit is beter dan een te snel werkende schildklier met medicijnen afremmen). Soms gaat een schildklier die weer normaal werkt, na langere tijd toch weer te traag werken. Ook dan kan schildklierhormoon gegeven worden om het tekort op te lossen.

Of de schildklier goed werkt, houdt uw eigen arts in de gaten. Bij ongeveer 25% van de I-131 behandelingen werkt de schildklier nog steeds te hard en is een tweede of derde I-131 behandeling nodig. Deze kan steeds met een tussenpauze van 6 maanden tussen de behandelingen plaatsvinden.

Waarschuw uw arts

Wordt u kort na de behandeling in het ziekenhuis opgenomen? Vertel dan uw arts dat u een schildklierbehandeling heeft gehad. Dit geldt voor de periode waarin u de leefregels moet volgen.

De behandeling met radioactief jodium wordt al meer dan 50 jaar toegepast. Onderzoeken hebben hiervan geen nadelige effecten op korte en langere termijn aangetoond, naast het bedoelde effect.

Hoewel de hoeveelheid radioactief jodium die gegeven wordt laag is, is het belangrijk om de eerste 4 maanden na de behandeling niet zwanger te worden. Wij adviseren dan ook om goede anticonceptie te gebruiken. Mannen wordt aangeraden om binnen 4 maanden na de behandeling geen kinderen te verwekken. Seksueel contact is gedurende deze 4 maanden geen bezwaar.

Voor vrouwen geldt dat de behandeling met radioactief jodium niet kan worden uitgevoerd tijdens een zwangerschap. Het radioactieve jodium kan namelijk via de placenta het ongeboren kind en zijn of haar schildklier bereiken. Daarmee kan een onbedoelde bestraling worden gegeven. Wij zijn verplicht aan te tonen dat u niet zwanger bent op de dag van de behandeling. Alle vrouwen onder de 55 jaar wordt daarom gevraagd urine in te leveren voor een zwangerschapstest.

Neem contact op met uw eigen internist/endocrinoloog als u in de dagen rondom de uptake en I-131 behandeling meer dan gebruikelijk last krijgt van:

• hartkloppingen
• erge keelpijn
• koorts

Dit kan komen door een hoge hoeveelheid aan schildklierhormoon in uw bloed. Dit kan kort na de jodiumbehandeling optreden.

De schildklierplanner heeft de leefregels voor de behandelng met u besproken. Hierbij is aangegeven hoe lang u de leefregels ongeveer moet volgen. De nucleair geneeskundige vertelt u hoe lang de leefregels precies gevolgd moeten worden. Dit hangt af van de hoeveelheid radioactief jodium die zich bij vertrek uit het ziekenhuis in uw lichaam bevindt.

Let op! Wij vragen u dringend de leefregels zo goed mogelijk te volgen. Dit is belangrijk voor uw huisgenoten en andere mensen in uw omgeving.

Uw huisgenoten moeten zoveel mogelijk op MINIMAAL 2 meter afstand van u blijven. Iedereen mag per dag maximaal 30 minuten dichter bij u zijn, behalve kinderen en zwangeren. 

Kinderen zijn gevoeliger voor straling dan volwassenen (ouder dan 18 jaar). Daarom moet u direct lichamelijk contact zoveel mogelijk vermijden en een zo groot mogelijke afstand tot kinderen bewaren. Laat baby’s en jonge kinderen daarom door huisgenoten verzorgen of breng ze de eerste dagen onder bij familie of vrienden. Mogelijk kunt u ook zelf ergens anders verblijven tijdens de duur van de leefregels.

Als uw partner jonger dan 60 jaar is, moet u apart slapen; op minstens 2 meter afstand van elkaar. Of als dat mogelijk is in aparte ruimten. Beperk knuffelen en seksueel contact  tot maximaal 30 minuten per dag tijdens de duur van de leefregels.

Bij personen van 60 jaar of ouder is de kans op schade door straling erg klein: wel 5 tot 10 keer minder dan voor jongere volwassenen. Als uw partner of huisgenoten deze leeftijd bereikt hebben, hoeft u de maatregelen zoals vermeld bij ‘Algemeen’ en bij ‘Partners jonger dan 60 jaar’ dus niet zo streng op te volgen. U hoeft alleen de leefregels te volgen die u zonder veel moeite kunt nemen. U hoeft bijvoorbeeld niet apart te slapen. Afstand houden tijdens urenlang televisie kijken of andere situaties is vaak wel mogelijk zonder al te veel moeite. De andere leefregels die we hierna noemen moeten wel opgevolgd worden.

Bij kortdurend bezoek, bijvoorbeeld een avond of middag, moet u afstand houden en direct lichamelijk contact vermijden (zie ‘Algemeen’). Kleine kinderen en zwangere vrouwen kunnen beter niet op bezoek komen.

U moet altijd zittend op het toilet plassen (ook mannen). Gebruik altijd toiletpapier, ook als u alleen hoeft te plassen. Was uw handen als dat kan in de toiletruimte, zodat deurknoppen en dergelijke zo schoon mogelijk blijven. Zorg dat het toilet zo schoon mogelijk (en dus stralingsvrij) blijft.

Om besmetting van de onderkleding te beperken, moet u incontinentiemateriaal, of ander absorberend materiaal (bijvoorbeeld inlegkruisjes of maandverband) gebruiken als u soms ongewild urine verliest. Dit geldt ook voor mannen.

Als dit mogelijk is: Ga de eerste dagen na de behandeling naar een toilet waar u als enige gebruik van maakt. Daardoor is de kans kleiner dat anderen besmet raken met de radioactieve stof.

In de eerste week mag u maximaal 30 minuten achtereen met dezelfde reizigers in het openbaar vervoer zitten. Wissel bijvoorbeeld van coupe als u met de trein reist. Bij vervoer per taxi moet u zover mogelijk bij de chauffeur vandaan gaan zitten. Reizen met dezelfde taxichauffeur mag maximaal 2 uur.

U mag niet naar plekken waar u meerdere uren vlakbij iemand anders zit. Denk hierbij aan de bioscoop, vergaderingen en dergelijke.  

Na vertrek uit het ziekenhuis kunt u gewoon gaan werken. Ook op het werk moet u de leefregels volgen.

U mag niet gaan werken als u werkzaam bent in het basisonderwijs of in de opvang van kinderen tot en met 10 jaar. Dan kunt u pas weer gaan werken als u de leefregels niet meer hoeft te volgen. In twijfelgevallen kunt u overleggen met de nucleair geneeskundige die u in het ziekenhuis heeft behandeld.

Deel 1 (toediening): 30 minuten

Wachttijd: 6 dagen

Deel 2 (uptake): 20 minuten

Behandeling klinisch:  1 tot 4 dagen

Leefregels volgen: 4 dagen tot maximaal 2 weken

Moet u bloed laten prikken? Doe dit dan vóór de behandeling of wanneer u zich niet meer aan de leefregels dient te houden.